Sześć zewnętrznych czynników patogennych w tradycyjnej medycynie chińskiej
Każdy, kto zetknął się z tradycyjną medycyną chińską, mógł usłyszeć o sześciu zewnętrznych czynnikach chorobotwórczych, które ona wyróżnia. I tym się właśnie dziś zajmę. Jak wspomniałem we wcześniejszym tekście nt. diagnozy, stanem chorobowym w medycynie chińskiej określa się zaburzenia harmonii między yin i yang. Powodem nierównowagi staje się niewystarczająca siła energii witalnej (zheng qi) i siła czynnika patogennego (xie qi). Na siłę energii witalnej wpływają z kolei: styl życia, środowisko, konstytucja(budowa) danej osoby. Z kolei przyczynami chorób mogą być czynniki zewnętrzne (o nich dziś) i wewnętrzne (emocje), dieta, styl życia, pasożyty, urazy, a wszystko to w różnych fazach życia – przed urodzeniem, w dzieciństwie czy w dorosłości.
Naturalne czynniki klimatyczne
Wiatr, Gorąco, Ogień, Wilgoć, Suchość, Zimno – to czynniki klimatyczne (energie klimatyczne), które same w sobie nie są złe. Tymczasem – zgodnie z medycyną chińską – mogą stać się czynnikami chorobotwórczymi, patogennymi dla danego organizmu, gdy spełnione zostaną konkretne warunki, a mianowicie: czynniki te występują w nadmiarze, są niezgodne z porą roku (Gorąco zimą, Zimno latem itp.) lub danej osobie brakuje energii obronnej – wei (powiedzielibyśmy: nie ma odporności). W tych warunkach te sześć neutralnych, naturalnych czynników staje się agresywna, złośliwa – zyskując miano xie qi. Energia ta wnika do ciała poprzez skórę, zwłaszcza błony śluzowe, mięśnie i kanały dywergentne (o tym napiszę niebawem) lub główne.
Czynniki zewnętrzne wywołują określone objawy tylko wtedy, gdy w odpowiednim systemie
narządów pojawi się słabość. Wnikając w głąb organizmu, xie qi uznaje się za wewnętrzne (li).
Wówczas też czynniki mają tendencje do zmieniania się jeden w drugi – Zimno w Gorąco, Gorąco w Suchość czy Ogień w Wiatr. Większość patogenów po wniknięciu w głąb ostatecznie przekształca się w Gorąco. W ten sposób dochodzimy do wyjaśnienia powstawania gorączki, którą manifestują się choroby pochodzenia zewnętrznego. Wniknięcie danego czynnika do organizmu nie zależy od pory roku (czyli Gorąco nie tylko latem będzie wywoływać choroby), ale od kondycji organizmu.
Czym są i jak się objawiają energie klimatyczne?
Wiatr (feng)
Najbardziej zmienny i kapryśny czynnik, który może być powiązany z każdym innym, zwiększając jego intensywność oraz ułatwiając ich aktywność. Najczęściej atakuje górne części ciała (głowa, szyja, oczy i nos). Wśród charakterystycznych objawów Wiatru zewnętrznego są te, które nazywamy przeziębieniem (kichanie, katar, zapchany nos, bóle głowy), jak również napięcia szyi i barków czy wędrujące bóle stawów. Z kolei obecność Wiatru wewnętrznego zawsze wiąże się z zaburzeniami wątroby i jest często powiązane z zaburzeniami Krwi.
Gorąco (re)
Gorąco (z natury yang) uszkadza yin, a zwłaszcza krew. Najbardziej podatne na Gorąco są serce i
wątroba. Szybki puls, awersja do gorąca, gorączka z potami, suchość ust i gardła, nadmierne
pragnienie to najbardziej typowe objawy Gorąca. Wewnętrzne Gorąco manifestuje się w podobny
sposób.
Ogień (huo)
Ogień to bardzo nasilone objawy Gorąca. Ogień spala płyny i powoduje ogromną suchość. Od Gorąca różni się zasadniczo tym, że wywołuje wzburzenie Krwi (krwawienie, wysypki) oraz zaburza stan duchowy osoby (shen) – powoduje bezsenność, podniecenie, obłęd. Pozostałe objawy są podobne do Gorąca, choć intensywniejsze.
Wilgoć (shi)
Zaburza funkcje yang. Swoją ciężką i lepką naturą powoduje zastój i spowolnienie, zwłaszcza w
dolnych partiach ciała. Wywoływane przez nią choroby często stają się przewlekłymi schorzeniami. Objawy Wilgoci wiążą się z odczuciem ciężkości – nóg, głowy, odrętwieniem (i reumatyzmem), obrzękiem, uczuciem pełności (wzdęcia, zgrubienia w brzuchu), uciskiem w klatce piersiowej, nadmiarową produkcją śluzu i flegmy, torbielami i guzkami.
Wilgoć ma ułatwione wnikanie i działanie w organizmach z uszkodzoną śledzioną. Wewnętrzna
Wilgoć powstaje, ponieważ śledziona nie jest w stanie przekształcać płynów. Zazwyczaj jest skutkiem spożywania nadmiernej ilości węglowodanów oraz produktów mlecznych i produktów wysoko przetworzonych. Wówczas do objawów dochodzi lepki smak w ustach i matowo-żółta cera.
Bezpośrednio efektem aktywności Wilgoci jest śluz, który pojawia się we wszystkich skomplikowanych i trudnych do wyleczeniach chorobach. Np. w miażdżycy w formie blaszki miażdżycowej lub wola – w chorobach tarczycy.
Suchość (zao)
Suchość jest z natury yang i zaburza yin, w tym krew. Najbardziej podatne na jej działanie są płuca, jelito grube oraz żołądek. Zewnętrzna Suchość dostaje się do organizmu przez skórę i nos, a
wewnętrzna wynika z niedoboru płynów. Objawia się gorączką i pragnieniem, kaszlem, bólem głowy i uczuciem niepokoju. W wyniku wewnętrznej Suchości skóra i włosy stają się suche, osoba wydala mniejsze ilości moczu, ma zatwardzenia, taka suchość powoduje też ogólne wychudzenie.
Zimno (han)
Zimno jest z natury yin i zaburza funkcje yang. Zimno porównuje się do zamarzającej rzeki – w jego efekcie w organizmie panuje zastój. Wewnętrzne Zimno wynika z pustki yang, zwłaszcza w nerkach, ale również płuca są na nie podatne. Zimno manifestuje się dreszczami, awersją do zimna, ale też gorączką (bez potu), biegunką, bólami stawów, powolnym pulsem i brakiem pragnienia.
Jak to działa w praktyce?
Kiedy pacjent przychodzi z wędrującymi bólami, jest to objaw Wiatru; jeśli ból wędruje od ręki do
ramienia czy barku, jest to objaw zewnętrzny, tzn. że Wiatr sforsował pierwszą linię obrony, jaką jest skóra, ale został zatrzymany na warstwie ścięgnisto-mięśniowej. Jest to rodzaj blokady w głębszej warstwie, zatem aby pozbyć się Wiatru, należy odblokować warstwę, w której „utknął”, stosując np. zabiegi manualne lub akupunkturę. W takim wypadku jeden zabieg może całkowicie usunąć intruza i zlikwidować ból.
Jeśli pacjent zgłasza się do gabinetu z bólem wędrującym ramienia, ale pojawia się również drżenie rąk, to jest to objaw również wewnętrznego Wiatru i oznacza niedobory na poziomie Krwi. W takim wypadku strategia będzie inna. Trwałe wyeliminowanie bólu może potrwać tu znacznie dłużej. Strategia będzie obejmować wzmocnienie Krwi, odżywienie pacjenta oraz przede wszystkim –określenie przyczyny takiego stanu. Terapia będzie wymagać zazwyczaj wiele miesięcy, a może i lat.
Wymaga także zupełnie innego poziomu zaangażowania ze strony pacjenta w proces terapeutyczny. Określenie okoliczności wystąpienia dolegliwości może nakierować na wiodący czynnik. Określenie wiodącego czynnika patogennego jest kolejnym kluczowym elementem w doborze i rozplanowaniu skutecznej terapii.
#zewnętrzne czynniki patogenne w medycynie chińskiej
Wiatr, Gorąco, Ogień, Wilgoć, Suchość, Zimno to zewnętrzne czynniki chorobotwórcze w
tradycyjnej medycynie chińskiej. Jak działają i jak się objawiają?